Artykuł ten stanowi pierwszą część cyklu omawiającego wpływ Internetu Przedmiotów (IoT) na społeczeństwo.

Liczby opisujące Internet Przedmiotów są imponujące:

• IHS prognozuje, że rynek IoT powiększy się z 15,4 miliardów zainstalowanych urządzeń w 2015 roku do 30,7 miliarda w 2020 i 75,4 miliarda w roku 2025 – zatem w ciągu 10 lat przybędzie 60 miliardów urządzeń. (Źródło: IoT platforms: enabling the Internet of Things, marzec 2016).

• Bain przewiduje, że do roku 2020 roczne przychody mogą przekroczyć 470 mld USD dla dostawców IoT sprzedających sprzęt, oprogramowanie i kompletne rozwiązania. (Źródło: Bain & Company, How Providers Can Suceed in the Internet of Things, sierpień 2016).

W miarę, jak IoT zupełnie zmienia oblicze automatyzacji, ludzie będą wykonywać coraz mniej „prostych czynności”. Czy to oznacza, że wzrośnie zapotrzebowanie na pracowników o wysokich kompetencjach technicznych towarzysząca spadkowi zapotrzebowania na pracowników pozbawionych takich kompetencji? Jakie będą natychmiastowe i długoterminowe efekty tych zmian na cały rynek pracy? Ten artykuł omawia wpływ Internetu Przedmiotów na istniejące zawody i rynek pracy.

Wnioski oczywiste: Obecnie najbardziej poszukiwane zawody wymagają wysokich umiejętności technicznych oraz analizy danych

W najbliższych latach zainstalowane zostaną miliony urządzeń i pojawi się wiele nowych ich zastosowań. Nie jest zaskakujące, że firmy technologiczne, jak również większość firm w ogóle w wielu krajach, są zajęte rozwojem strategii IoT pozwalających czerpać zysk z tych przemian.

Jednak wiele z tych firm nie posiada odpowiedniej wiedzy lub kadry, która byłaby w stanie zrealizować nowe strategie wykorzystujące IoT. To dobre wieści dla rynku pracy. Wymieńmy zatem najbardziej oczywiste umiejętności i zawody, które będą najbardziej pożądane w ciągu najbliższych 5-10 lat za sprawą Internetu Przedmiotów:

• Projektanci układów elektronicznych, programiści mikrokontrolerów, projektanci sprzętu, statystycy, programiści aplikacji, programiści zabezpieczeń sieciowych, inżynierowie-elektrycy – którzy pozwolą firmom zrealizować strategie IoT.

• Pracownicy, którzy są w stanie zaoferować umiejętności z zakresu analizy danych i analizy luk w systemach. Będą oni mieli za zadanie gromadzić i ekstrapolować dane, aby udoskonalić aplikacje i poprawić bezpieczeństwo systemów, jak też przedstawiać raporty na ten temat dyrektorom i inwestorom.
• Nowe sposoby gromadzenia danych oparte na zaledwie kilku połączonych węzłach danych, wraz z rozwojem algorytmów uczenia maszynowego sprawią, że wszystkie te połączone maszyny będą mogły się nawzajem uczyć. Osoby mogące zrealizować takie systemy nie będą miały problemów ze znalezieniem pracy w erze IoT.

Wnioski nieoczywiste: Początki następnej rewolucji przemysłowej

Internet Przedmiotów może nie tylko odmienić rynek pracy, ale też całe nasze życie – w stopniu, który nie wystąpił od rozpoczęcia rewolucji przemysłowej i wynalezienia linii produkcyjnej. Sieć połączonych urządzeń IoT w końcu przejmie wiele powtarzalnych i nużących zajęć wykonywanych obecnie. Niestety, w wyniku tego wielu ludzi obecnie wykonujących te męczące czynności straci pracę.

Jednak warto w tym miejscu zaznaczyć, że całkowity poziom zatrudnienia na razie nie spada, pomimo pesymistycznych prognoz utraty pracy na skutek automatyzacji. Oczywiście zmiany te będą bardzo dotkliwe dla osób, których dotyczą. Jednak gdy jedne zawody znikają, pojawiają się inne. Zgodnie z prawami ekonomii zawody o niskiej wartości dodanej są zastępowane przez zawody o wysokiej wartości dodanej. Jest to mechanizm, który powoduje wzrost ekonomiczny i tworzenie bogactwa.

Historia kołowrotka: W jaki sposób automatyzacja może stworzyć nowe miejsca pracy

Aby zrozumieć, w jaki sposób działa ten mechanizm zastępowania, możemy przypomnieć przykład z odległej przyszłości:

W roku 1412 sąd miasta Kolonia w Niemczech zabronił lokalnym rzemieślnikom wytwarzania kołowrotków, ponieważ groziły one bezrobociem wśród tkaczy używających wrzeciona. Nowy kołowrotek pozwalał jednemu pracownikowi tworzyć tkaniny wcześniej produkowane przez 200 pracowników. Jednak ten postęp technologiczny w dłuższej perspektywie nie spowodował wzrostu bezrobocia. Z dwóch powodów:

• Nowa maszyna stworzyła miejsca pracy w „sektorze technologii” – przy produkcji samych maszyn.

• Spadające ceny tkanin pozwoliły klientom kupić więcej tekstyliów i innych dóbr, a zatem i stworzyć miejsca pracy w wielu różnych sektorach rynku.

Kołowrotek jest tylko jednym przykładem tego, jak długoterminowe prognozy wzrostu bezrobocia na skutek rozwoju technologii okazywały się błędne.

Należy również wskazać popularne, lecz błędne założenie – że ilość i zróżnicowanie pracy w gospodarce są stałe. Zawody mogą stawać się zmechanizowane i zautomatyzowane, ale jednocześnie pojawiają się nowe możliwości zatrudnienia. Na początku XX wieku mało kto przewidywałby, że zatrudnienie w bankach, szpitalach i rozrywce przekroczy zatrudnienie w całym sektorze rolnictwa.

Nowa epoka oświecenia – nowe przedsięwzięcia

Warto również spojrzeć na zjawisko z szerszej perspektywy. Gdy maszyny wykonują podstawowe zadania, ludzie mogą rozwiązywać trudniejsze problemy lub też spędzać swój czas w bardziej interesujący sposób. Ta zmiana może również spowodować rozkwit kultury kreatywnej, ale też nowy wyścig kosmiczny lub nową epokę oświecenia.

Jakie korzyści mogą wyniknąć z rozwoju Internetu Przedmiotów? Poniżej są wymienione przykłady na to, jak IoT może wpłynąć na powstanie nowych trendów:

• Oszczędność energii. Dane zgromadzone przez systemy IoT oszczędzające energię w inteligentnych domach pozwalają zrozumieć, jak tworzyć nowe technologie oszczędzające energię w skali całego świata. Rozwój tych technologii również przyczyni się do powstania nowych miejsc pracy.

• Poprawa światowej produkcji żywności. Inteligentne uprawy wspomagane przez technologie IoT – obrazowanie z użyciem satelitów i dronów, czujników, mapowania GPS, urządzeń ubieralnych, algorytmów i robotów – razem mogą sprawić, że niedostatek i zaburzenia dostaw jedzenia odejdą do przeszłości.
• Dostawy wody. Rozpoczęły się już inicjatywy IoT, których celem jest ocalenie światowych zasobów wody. IBM we współpracy z Uniwersytetem w Dublinie podjęły współpracę w celu rozwoju opracowywanych przez uniwersytet nowych technologii czujnikowych. Potencjalnie mogą one poprawić najważniejsze parametry wpływające na monitorowanie jakości wody. Doprowadzi to do znacznego obniżenia kosztów w porównaniu z obecnie wykorzystywanymi komercyjnymi technologiami.
• Opieka zdrowotna. Internet Przedmiotów może uratować wiele żyć dzięki urządzeniom ubieralnym, które zgłaszają alarmy w przypadku zagrożenia zdrowia w czasie rzeczywistym. Natomiast czujniki umieszczone w ciele pozwalają dawkować lekarstwa w precyzyjnie określonych godzinach lub nawet w zależności od potrzeb – na podstawie zgromadzonych danych. Możemy też sobie wyobrazić drony, które rozrzucają produkty pierwszej potrzeby w odległych rejonach lub na obszarach ogarniętych wojną.

Chwilowe trudności, długofalowe zyski

Na powyższych przykładach widać, że postęp technologiczny powoduje dwa przeciwstawne efekty w obszarze zatrudnienia:

• W miarę rozwoju automatyzacji i zastąpienia pracy ręcznej całkowite zatrudnienie spada, ponieważ niektórzy robotnicy muszą szukać pracy w innych sektorach.

• Efekt wzrostu kapitalizacji powoduje korzystne zmiany na rynku pracy, ponieważ większa liczba firm wchodzi na rynki, w których produktywność jest wysoka – tak, jak w przypadku omawianego kołowrotka. Dzięki temu perspektywy zatrudnienia ulegają poprawie.

W rzeczywistości nikt nie kwestionuje postępu, jaki dokona się za sprawą Internetu Przedmiotów – jednak postęp wymaga ofiar także w tym przypadku. Wyzwaniem dla społeczeństwa jest uniknięcie sytuacji, gdy ofiarą padnie tylko jedna grupa, a inna grupa odniesie korzyści. Wyrównanie zysków i strat jest problemem, który powinniśmy już znać z poprzednich rewolucji.