NCBR i PARP wspierają innowacyjne projekty i inwestycje. Przeznaczają na to środki pozyskane są z programu FENG (Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki).

Komisja Europejska powołała program STEP (Strategic Technologies for Europe Platform) w celu wspierania europejskiego przemysłu i pobudzania inwestycji w kluczowe technologie w Europie. STEP pozyskuje i kieruje finansowaniem z 11 programów UE do trzech obszarów inwestycyjnych:

• Technologie cyfrowe i innowacje w zakresie zaawansowanych technologii
• Technologie czyste i oszczędzające zasoby
• Biotechnologie

Główne cele programu STEP:

• wzmocnienie suwerenności technologicznej Europy,
• ograniczenie zależności od rynków zewnętrznych spoza Unii Europejskiej,
• zwiększenie odporności na globalne kryzysy,
• ochrona i wzmacnianie łańcuchów wartości w strategicznych obszarach technologicznych

Prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju; Marcin Kulasek, minister nauki i szkolnictwa wyższego, Krzysztof Gawkowski, wicepremier i minister cyfryzacji oraz Krzysztof Gulda, prezes PARP. Zdjęcie wykonane podczas konferencji prasowej pt. „Technologie krytyczne dla Polski i Unii Europejskiej. Program STEP na rzecz strategicznych innowacji”, w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju w Warszawie. Fot. Paweł Supernak, PAP

– W programie STEP mówimy o skali europejskiej. Im silniejsza będzie Wspólnota, tym silniejsza będzie Polska. Myśląc w ten sposób, możemy w Unii wytworzyć mocne łańcuchy wartości. Od surowców krytycznych, przez tworzenie technologii, komponentów czy maszyn, produkcję części, powiązanie kluczowych usług, składanie urządzeń tu na miejscu, w Europie, po ich globalną sprzedaż. STEP to w praktyce wspólne wykorzystanie potencjału technologicznego naszego kontynentu dla dobra wszystkich jego mieszkańców – wskazał prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Technologie krytyczne

Program STEP dąży do wytworzenia technologii krytycznych, czyli takich, które przyczynią się do zwiększenia niezależności i potencjału gospodarczego Unii Europejskiej.

– Wszędzie tam, gdzie występują niedobory technologiczne, odpowiedzią jest nauka. To laboratoria kształtują projekty dające przewagi. Takie, które mogą przeważyć szalę zwycięstwa w globalnym wyścigu innowacji. Aby jednak tak się stało, technologia musi być wdrożona, niezbędna jest tu zatem rola przemysłu. Dlatego współpraca nauki z biznesem jest kluczem i to właśnie umożliwia program STEP. Szukamy innowacji w skali europejskiej, a polskie ośrodki i polskie firmy są gotowe tworzyć takie projekty – powiedział dr inż. Marcin Kulasek, minister nauki i szkolnictwa wyższego.

Marcin Kulasek, minister nauki i szkolnictwa wyższego. Źródło: PARP

– Fundusz Wsparcia Technologii Krytycznych to przełom w myśleniu o innowacjach w Polsce. Jako Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej koordynujemy mechanizm, który łączy środki krajowe i europejskie, by przyspieszyć transformację technologiczną w obszarach kluczowych dla bezpieczeństwa i konkurencyjności. Dzięki temu Polska wzmacnia swoją pozycję jako kraj nowoczesny, zdolny do samodzielnego tworzenia, ale przede wszystkim wdrażania innowacji o strategicznym znaczeniu – oznajmił Jan Szyszko, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej.

W kierunku niezależności

Zależność strategiczna istnieje w przypadku, gdy Unia Europejska jest w znacznym stopniu uzależniona od źródeł dostaw technologii krytycznych z państw trzecich lub ich odpowiednich łańcuchów wartości. Takie uzależnienie można wykazać za pomocą statystyk handlowych, jak np. wielkość handlu, produkcji czy konsumpcji, niedobory mocy produkcyjnych lub stosunek importu do eksportu.

Patrząc na technologie cyfrowe, szczególnie półprzewodniki i mikroprocesory, Europa pozostaje w dużym stopniu uzależniona od dostawców z USA i Azji.

Ponad 70% światowej produkcji chipów odbywa się w Azji. Równocześnie, aż 92% infrastruktury chmurowej obsługują amerykańskie firmy. W obszarze sztucznej inteligencji dominują USA i Chiny. Stany Zjednoczone inwestują miliardy dolarów i kontrolują ponad 40% globalnego rynku AI, narzucając tempo rozwoju technologii. Wartość chińskiego rynku AI przekroczyła już 40 mld USD, a do 2030 roku ma wzrosnąć ponad 3,5-krotnie, do 146 mld USD.

Krzysztof Gawkowski, wicepremier, minister cyfryzacji. Źródło: PARP

– Brak konkurencyjności i gospodarcza zależność to najgorszy scenariusz, któremu musimy zapobiec. Polska kształci świetnych programistów, buduje silne ośrodki naukowe, a dzięki współpracy z naszymi partnerami z Europy możemy to przekuć w sukces. Sztuczna inteligencja, technologie kwantowe, głębokie technologie i automatyzacja to na te segmenty rynku stawiamy i są one zbieżne z założeniami programu STEP – powiedział dr Krzysztof Gawkowski, wicepremier, minister cyfryzacji.

Bezpieczeństwo energetyczne, leki własnej produkcji

Do 2028 r. zapotrzebowanie na energię w Europie ma wzrosnąć do 400 GWh, co oznacza gwałtowny wzrost w zakresie magazynowania energii. Tymczasem UE produkuje zaledwie 1% surowców potrzebnych do produkcji baterii.

Podobna sytuacja występuje w sektorze biotechnologii. Unia Europejska pozostaje zależna od zagranicznych łańcuchów dostaw w zakresie wielu składników i produktów niezbędnych dla ekosystemu ochrony zdrowia. Szacuje się, że 60–80% substancji czynnych pochodzi z Chin i Indii, a 80% importu tych składników trafia do UE z zaledwie pięciu krajów: Chin, USA, Wielkiej Brytanii, Indonezji i Indii.

W biotechnologii przemysłowej i środowiskowej Ameryka Północna miała 37% udziału w globalnym rynku enzymów w 2022 r. i utrzyma dominację do 2032 r. Europa zajmuje drugie miejsce, ale boryka się z niedoborem innowacji i inwestycji w porównaniu do USA i Azji. Przemysł biotechnologiczny w UE jest w dużym stopniu uzależniony od importu m.in. nasion oleistych, miazgi, alg, pośrednich produktów chemicznych, włókien tekstylnych oraz olejów roślinnych i zwierzęcych.

Prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Źródło: PARP

– Poprzez STEP chcemy pobudzić europejski potencjał innowacyjny i stworzyć warunki do uniezależnienia się od importu technologii. Pamiętajmy jednak, że STEP jest naborem wysokospecjalistycznym. To przestrzeń dla liderów z wizją. Wybitnych specjalistów w swoich dziedzinach, którzy potrafią udowodnić, że ich inicjatywy realnie przyczyniają się do zwiększenia konkurencyjności gospodarki krajowej i europejskiej – dodał prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski, dyrektor Narodowego Centrum badań i Rozwoju.

Fundusze Europejskie na ratunek

W naborach NCBR o dofinansowanie mogą ubiegać się przedsiębiorstwa oraz ich konsorcja z innymi przedsiębiorstwami, organizacjami badawczymi lub organizacjami pozarządowymi. Technologie krytyczne oraz technologie ich łańcuchów wartości rozwijane będą w ramach projektów badawczo-rozwojowych, obejmujących badania przemysłowe i prace rozwojowe albo tylko prace rozwojowe, dofinansowane przez NCBR w dwóch ścieżkach:

• Ścieżka A – dla projektów badawczo-rozwojowych, które wnoszą na rynek wewnętrzny UE innowacyjny, najnowocześniejszy lub przełomowy element o znaczącym potencjale gospodarczym (wymagana jest kombinacja co najmniej dwóch z tych elementów),
• Ścieżka B – dla projektów badawczo-rozwojowych, które przyczyniają się do ograniczania lub zwalczania strategicznej zależności Unii.

Aktualnie NCBR prowadzi cztery nabory STEP, z łącznym budżetem 600 mln PLN (po 150 mln PLN na każdą ze ścieżek):

• STEP Technologie cyfrowe i innowacje w ramach głębokich technologii Ścieżka A (Innowacyjność) – nabór do 29 października 2025 r.
• STEP Technologie cyfrowe i innowacje w ramach głębokich technologii Ścieżka B (Strategiczna niezależność) – nabór do 22 października 2025 r.
• STEP Czyste i zasobooszczędne technologie Ścieżka A (Innowacyjność) – nabór do 14 listopada 2025 r.
• STEP Czyste i zasobooszczędne technologie Ścieżka B (Strategiczna niezależność) – nabór do 12 listopada 2025 r.

W ramach inicjatywy STEP możliwe jest również finansowanie projektów o charakterze inwestycyjnym, obejmujących m.in. budowę linii produkcyjnych, rozbudowę zakładów czy wdrażanie kontroli jakości. W tym przypadku działania są realizowane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości.

Do 21 października trwały ostatnie nabory STEP realizowane przez PARP, ale w 2026 planowane są kolejne:

• STEP – Czyste i zasobooszczędne technologie – Innowacyjne technologie krytyczne
• STEP – Czyste i zasobooszczędne technologie – Strategiczna niezależność UE

Krzysztof Gulda, prezes PARP. Źródło: PARP

– Inicjatywa STEP to nie tylko instrument finansowy, to przemyślana, strategiczna odpowiedź Unii Europejskiej na potrzebę budowy silnej i odpornej gospodarki jutra. Koncentrując się na rozwoju technologii krytycznych i wzmacnianiu łańcuchów wartości w kluczowych sektorach. STEP wspiera zieloną i cyfrową transformację przemysłu. Program ten otwiera polskim firmom drzwi do aktywnego udziału w budowaniu suwerenności technologicznej Unii i włączania się w europejskie łańcuchy dostaw, zwiększając odporność wspólnoty na globalne kryzysy. PARP aktywnie uczestniczy w realizacji tego celu, oferując przedsiębiorstwom realne wsparcie inwestycyjne w obszarach biotechnologii, technologii cyfrowych oraz technologii czystych i zasobooszczędnych. PARP dysponuje alokacją w wysokości 2,11 mld PLN na realizację projektów w ramach inicjatywy STEP. W zakończonych dotychczas naborach złożono łącznie 20 wniosków o dofinansowanie, na łączną kwotę 309,45 mln PLN– wskazał Krzysztof Gulda, p.o. prezes PARP.

STEP 2026

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Instytucja Zarządzająca programem FENG, ogłosiła harmonogram naborów w 2026 roku. Zarówno Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, jak i Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ponownie będą przyjmować wnioski o dofinansowanie projektów w dwóch ścieżkach A i B z zakresu biotechnologii, technologii cyfrowych i deeptech oraz czystych i zasobo-oszczędnych technologii. Zgodnie z zaplanowanym harmonogramem, pierwsze nabory wniosków powinny ruszyć już w kwietniu.

Źródło: NCBR; PARP