Sektor kosmiczny w Polsce liczy obecnie ponad 400 firm i instytutów, z czego ponad połowa aktywnie współpracuje z Europejską Agencją Kosmiczną. Jest to jeden z najbardziej zaawansowanych i innowacyjnych obszarów naszej gospodarki, zatrudniający ok. 15 tysięcy osób. W wywiadzie z Rafałem Magrysiem, przewodniczącym Rady Klastra i wiceprezesem zarządu EXATEL (obszar Telco, IT, Cybersecurity, Space and R&D), chciałabym przybliżyć działalność polskiego Klastra Technologii Kosmicznych.

Organizacja została założona w celu promowania i wzmocnienia pozycji rodzimego przemysłu kosmicznego na rynku międzynarodowym. Powstała w 2021 roku z inicjatywy firmy EXATEL, spółki Skarbu Państwa i drugiego co do wielkości operatora telekomunikacyjnego w Polsce oraz dostawcy usług ICT, cyberbezpieczeństwa i łączności satelitarnej. Koordynatorem Klastra jest należąca do Grupy Kapitałowej EXATEL firma ENERGO-TEL S.A., która zajmuje się również Europejskim Hubem Innowacji Cyfrowych (EDIH) Smart Secure Cities. Projekt ten dedykowany jest usługom smart city i IoT, możliwym dzięki rozwojowi przemysłu kosmicznego, szczególnie satelitarnego.

Rafał Magryś, przewodniczący Klastra Technologii Kosmicznych, wiceprezes zarządu EXATEL (obszar Telco, IT, Cybersecurity, Space and R&D)

Jak poinformował Rafał Magryś, KTK to sposób organizacji podmiotów gospodarki ułatwiający wspólne działanie swoim zrzeszonym 44 członkom. Są to prywatne i państwowe firmy komercyjne, organizacje naukowo-badawcze, przedstawiciele środowiska akademickiego oraz instytucje z otoczenia sektora kosmicznego.

Jakie warunki trzeba spełniać i kto może należeć do Klastra?

— Klaster Technologii Kosmicznych jest największą tego typu organizacją w Polsce i zgłosić się do niego może każdy podmiot, który działa w szeroko rozumianym sektorze kosmicznym oraz w różnych branżach i gałęziach przemysłu. Warunkiem jest przewaga kapitału polskiego i rejestracja działalności w kraju, ale nie mogą to być lokalne oddziały zagranicznych korporacji. Do KTK należy np. Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa wytwarzający między innymi technologie rakietowe. Spaceforest rozwijający rakietę Perun. Astronika, PIAP Space czy Centrum Badań Kosmicznych PAN, przodujące w robotyce kosmicznej. KP Labs, Wojskowa Akademia Techniczna, n7Space i Spacive, działające w dziedzinie awioniki i pokładowych systemów sterowania. Mamy też członków, którzy rozwijają kwantową komunikację satelitarną, jak EXATEL, Quantum Optical Technologies czy Creotech Instruments. Wśród firm z branży druku 3D są to firmy Sygnis, Zortrax i TechOcean. Przeważają jednak podmioty związane z obszarem satelitarnym: teledetekcji, zobrazowań i przetwarzania danych satelitarnych (EXATEL, Creotech Instruments, ITTI, SATIM Monitoring Satelitarny, Scanway). Nie braknie też firm rozwijających systemy komunikacji satelitarnej (GISS, DGT, Hertz System, Thorium Space) czy produkujących komponenty i podzespoły do satelitów (Creotech Instruments, Scanway, CBK, KP Labs), ponieważ ta część rynku generuje największe przychody. To właśnie usługi satelitarne oraz dostarczanie i analiza zobrazowań satelitarnych napędzają ten rynek, który wciąż jest w początkowej fazie rozwoju nie tylko w Polsce, ale i na świecie. W kraju przemysł ten jest jeszcze na bardzo wczesnym etapie rozwoju pod kątem finansowania oraz kompletności łańcucha transferu technologii i wiedzy. Jednak korzyści dla społeczeństwa mogą być ogromne i różnorodne, jak np. wykrywanie obszarów zagrożonych wylesieniem, suszą i klęskami żywiołowymi, monitorowanie złóż oraz nawigacja i pozycjonowanie obiektów na morzach i oceanach. Startup Astrotectonic pracuje nad systemem, który będzie wcześnie ostrzegał przed nadchodzącym trzęsieniem Ziemi.

Łukasiewicz I-LOT, Rakieta ILR-33 BURSZTYN 2K

W jaki sposób tworzone są w KTK konsorcja wykonawcze do wspólnych projektów?

— Konsorcja dzielą się na dwa rodzaje: składają się z firm należących do KTK, które współpracują ze sobą niezależnie od aktywności w klastrze i inicjatywy koordynatora oraz powstające z inicjatywy koordynatora. Jesteśmy młodą organizacją, która od integracji wewnętrznej swoich członków przeszła już w kierunku budowania relacji międzynarodowych i na to kładziemy szczególny nacisk. Poprzedni rok był mocny pod kątem działań patronackich i marketingowych. Złożyliśmy także trzy wnioski projektowe i w planach na ten rok mamy kolejne. Według polityki klastrowej Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, każdy projekt złożony przez minimum trzech członków klastra lub dwóch wspólnie z koordynatorem, można zaliczyć jako projekt klastrowy.

Spaceforest, suborbitalna rakieta PERUN 2

Co może być takim projektem? Czy organizowane są konkursy?

— Obecnie interesujemy się konkursami w ramach Funduszy Europejskich dla Nowoczesnej Gospodarki oraz Erasmus Plus. Dedykowane są działaniom tzw. miękkim, czyli np. powstawaniu akceleratorów startupów lub wsparciu innowatorów jeszcze przed założeniem firmy, jak również rozwoju współpracy organizacji z obszarów edukacji i biznesu. Przyglądamy się też ogłoszeniom na konkursy z obszarów twardych, czyli badawczo-rozwojowych, gdzie efektem projektu powinien być już konkretny produkt na odpowiednim poziomie zaawansowania technologicznego (tzw. TRL). Obecnie w Polsce prowadzone są projekty satelitarne, w które zaangażowane są firmy z Klastra. Jest to np. Mikroglob (konsorcjum spółek Creotech Instruments i Airbus Space oraz członka KTK), który ma zapewnić autonomiczną zdolność dostarczania wysokorozdzielczych zobrazowań satelitarnych dla użytkowników z sektora bezpieczeństwa, obronności oraz administracji publicznej. Inny projekt to Piast (Polish ImAging SaTelites), czyli pierwsze w Polsce instrumenty narodowego systemu satelitarnej obserwacji Ziemi na potrzeby Sił Zbrojnych RP. Oprócz tego w grudniu 2022 r. Agencja Uzbrojenia i Airbus Defence & Space podpisały umowę na dostawę dwóch satelitów obserwacyjnych wraz ze stacją odbiorczą. W tym ostatnim przypadku może pojawić się pytanie o to, dlaczego AU nie zdecydowała się zagwarantować przynajmniej częściowego udziału polskich podmiotów w ich przygotowaniu, zamiast zamawiać satelity za granicą?

Na co mogą liczyć firmy podczas realizacji swoich pomysłów? 

— Przede wszystkim na utrzymywanie stałych relacji, szybsze tworzenie partnerstw i budowa wzajemnego zaufania na poziomie biznesowym. Żyjemy w czasach, w których utrata zaufania jest dużo bardziej dotkliwa niż kiedykolwiek wcześniej. Dlatego stawiamy na komunikację i networking, który prowadzi do określonych biznesowych celów. Nawiązaliśmy współpracę z Singapore Space & Technology (SSTL), Scottish Development International (SDI) oraz Taiwan Space Industry Development Association (TSIDA). Przechodzimy wspólnie drogę od wzajemnego poznania sektorów kosmicznych w swoich krajach poprzez webinary i spotkania biznesowe online 1:1, aż po propozycje wspólnych projektów. Na zaproszenie SDI wzięliśmy udział w specjalnych spotkaniach biznesowych w Bremie podczas dorocznego święta europejskiego przemysłu kosmicznego Space Tech Expo Europe 2023.

Jak KTK wspiera swoich członków w pozyskiwaniu finansowania?

— Proponujemy udział w projektach współfinansowanych z UE i przyglądamy się konkursom ogłaszanym przez Europejską Agencję Kosmiczną. Wybieramy te, które wpisują się najlepiej w możliwości klastra na danym etapie jego rozwoju. Organizujemy wspomniane już webinary. Na jednym z ostatnich kancelaria prawna SMW Legal, członek KTK, mówiła o ulgach podatkowych dla przemysłu, zwłaszcza w kierunku badań i rozwoju, szczególnie w ramach sektora kosmicznego, bazując na konkretnych case studies.

Skąd pochodzą środki na działanie Klastra? Czy członkowie płacą składki, czy też jest to procent od zysku po realizacji projektu?

— Podobnie jak w wielu innych organizacjach tego rodzaju, członkowie opłacają składkę członkowską. Oprócz tego czekamy na rozstrzygnięcia złożonych wniosków projektowych i poszukujemy kolejnych projektów, które pozwolą nam zwiększyć finansowanie działalności Klastra i realizować jego cele.

Zestaw dwóch komór TVAC w Clean Room w CBK PAN 2

Czy KTK aktywnie pozyskuje klientów biznesowych?

— Skupiamy się na pozyskiwaniu partnerów i klientów. Klaster dojrzewa, ponieważ jego członkowie dynamicznie się rozwijają i zwiększają skalę swojej działalności biznesowej i badawczo-rozwojowej. Pozyskują nowe projekty i wdrażają rozwiązania w agencjach kosmicznych oraz z prywatnymi i publicznymi partnerami w Polsce i na świecie. Portfolio produktów i usług naszych członków rośnie i pomaga w budowaniu zorganizowanego łańcuch transferu technologii w sektorze w Polsce i na skalę międzynarodową. Klaster wspiera ten proces.

W jaki sposób Klaster łączy interesy firm z sektora kosmicznego z organizacjami badawczymi, stowarzyszeniami oraz władzami lokalnymi?

— Do Rady Klastra należą przedstawiciele firm, uczelni, organizacji badawczo-rozwojowych oraz instytucji wspierających rozwój gospodarczy. Oprócz mnie zasiadają w niej: prof. Krzysztof Kopczyński, wiceprzewodniczący Rady, dyrektor Instytutu Optoelektroniki Wojskowej Akademii Technicznej; Michał Zachara, sekretarz Rady, dyrektor operacyjny w KP Labs; prof. Iwona Stanisławska, członek Rady, była dyrektor Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk oraz Mariusz Bednarz, członek Rady Klastra i Prezes Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego.

Firmy mogą korzystać z najnowszych osiągnięć nauki, a instytuty badawcze mają szansę przekształcać swoje wyniki w praktyczne zastosowania przemysłowe. W ten sposób łatwiej i szybciej rozwijają projekty kosmiczne, które są zbyt skomplikowane lub kosztowne do realizacji przez pojedyncze podmioty. Klaster dostarcza platformę do wymiany pomysłów, zasobów i doświadczeń oraz umożliwia korzystanie z efektu synergii poprzez łączenie różnych kompetencji. Dzięki temu członkowie mogą koncentrować się na swoich specjalizacjach i zarazem korzystać z doświadczeń innych uczestników Klastra. Poprzez skupienie firm i instytucji badawczych w jednej organizacji, Polska może się promować jako rozwojowe centrum kosmiczne w Europie Środkowo-Wschodniej, przyciągając inwestycje, talenty i projekty związane z branżą kosmiczną. To z kolei kieruje nas ku transferowi technologii kosmicznych, który w Polsce jest na bardzo wczesnym etapie. Możemy zwiększyć widoczność firm na rynku poprzez wspólne udziały w konferencjach, targach i innych wydarzeniach branżowych. Ostatnio prezes KP Labs Michał Zachara reprezentował KTK podczas Global Space Technology Convention w Singapurze, organizowanym przez SSTL. W ubiegłym roku Klaster podpisał MoU, które sukcesywnie wdraża.

Satelita ESEO – zespoły elektroniczne, transmisja danych od Łukasiewicz ITR

Jaką rolę pełni Klaster w relacjach pomiędzy firmą a instytucją odpowiedzialną za kształtowanie polityki kosmicznej?

— Klaster Technologii Kosmicznych i Polska Agencja Kosmiczna to dwa ważne elementy polskiego ekosystemu kosmicznego. KTK jest zrzeszeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, uniwersytetów i innych podmiotów zainteresowanych rozwojem i stosowaniem technologii kosmicznych. Naszym głównym celem jest współpraca w zakresie badań, rozwoju i implementacji nowych technologii kosmicznych. Polska Agencja Kosmiczna to organizacja państwowa, wykonawcza agencja Ministerstwa Rozwoju i Technologii. Jej zadania są określone w Ustawie o Polskiej Agencji Kosmicznej z 2014 roku. Należy do nich wspieranie przemysłu, badań kosmicznych i rozwoju technologii oraz wykorzystanie ich do celów cywilnych i obronnych. Agencje kosmiczne na świecie często współpracują z przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi i organizacjami, takimi jak stowarzyszenia, klastry i izby gospodarcze. Z racji tego, że w Polsce jesteśmy na wczesnym etapie rozwoju gospodarki kosmicznej, ten aspekt współpracy między MRiT, Polsą i Klastrem z dnia na dzień nabiera dynamiki. Okazją do tego jest przede wszystkim wznowienie przez MRiT prac nad aktualizacją Polskiej Strategii Kosmicznej, Krajowego Programu Kosmicznego i ustawy o o działalności kosmicznej. Niedawno mieliśmy spotkanie dotyczące tych tematów z przedstawicielami ministerstwa. Jako KTK jesteśmy żywo zainteresowani przygotowywanymi przez MRiT konsultacjami z przemysłem, które pomogą tworzyć powyższe dokumenty w taki sposób, by odpowiadały na realne potrzeby polskiej gospodarki i polskich podmiotów sektora kosmicznego.

Liftero 10N thruster during operation

Co obejmuje działalność edukacyjna i szkoleniowa KTK?

— Organizujemy wspólne webinary z partnerami z zagranicy, dzięki czemu wzajemnie poznajemy swoje ekosystemy kosmiczne. Nasi partnerzy robią to w Polsce, a my na Tajwanie, w Singapurze i Wielkiej Brytanii. Podczas spotkań online B2B między firmami z Polski i zagranicy, przedstawiciele firm rozmawiają ze sobą, wymieniają dobre praktyki i znajdują punkty styczne do wspólnego biznesu.

Uczestniczymy też w konferencjach i hackathonach, szczególnie poprzez patronaty i wsparcie medialne. W 2023 r. były to wydarzenia NASA Space Apps Podkarpacie, NASA Space Apps Stalowa Wola czy Life and Space Conference, organizowane przez Polskie Towarzystwo Astrobiologiczne. Przez prowadzenie projektowych tworzymy wraz z partnerami przestrzeń do edukacji nowego pokolenia inżynierów i osób zaangażowanych w rozwój technologii kosmicznych.

Liftero, electronic control unit for 1N 10N thrusters; KP Labs Leopard – wysokowydajna jednostka obliczeniowa DPU do zbierania, zarządzania i przetwarzania danych na orbicie

Które targi, sympozja czy konferencje są najlepszą platformą do wymiany doświadczeń i promocji członków Klastra?

— Nasze doświadczenia potwierdzają, że wyjątkowym wydarzeniem są coroczne Space Tech Expo Bremen. To prawdziwe święto branży kosmicznej w Europie. Ostatnio szczególnie cenne były dla nas spotkania zorganizowane przez SDI przy okazji Space Tech Expo, sesje pitchingowa i matchmakingowa, które stanowiły świetną okazję dla naszych członków do prezentacji swojej działalności, możliwości porozmawiania z przedstawicielami sektora  kosmicznego w Wielkiej Brytanii i innych krajach oraz uzyskania realnego wsparcia dla rozpoczęcia biznesu na wyspie. Mieliśmy okazję uczestniczyć też w GSTC w Singapurze w ubiegłym roku, gdzie podpisaliśmy list intencyjny z SSTL, organizatorem konferencji. To mniejsze wydarzenie niż Brema, ale niezwykle istotne dla tamtego regionu Azji.

Na czym polega współpraca pomiędzy KTK a innymi klastrami, również za granicą?

— Wymieniamy się wiedzą i doświadczeniami dotyczącymi możliwości prowadzenia biznesu oraz współpracy przy projektach. Nasi partnerzy pochodzą z różnych stron świata, jak Tajwan, Singapur, Niemcy, Wielka Brytania czy Grecja i Hiszpania. Trzeba pamiętać o różnorodności kulturowej i priorytetach każdego z nas podczas budowania relacji biznesowych. Uczymy się od siebie, aby lepiej zrozumieć swoje potrzeby i sprawnie realizować projekty dotyczące budowania transferu wiedzy i technologii kosmicznych do firm niekosmicznych oraz do instytucji publicznych odpowiedzialnych za rozwój i bezpieczeństwo.

SOP – Scanway’s Optical Payload, linia wysokorozdzielczych teleskopów do obserwacji Ziemi; N7 Space Microchip Cortex MCUs

Co tak naprawdę daje członkostwo w KTK?

— Członkostwo w KTK to szybszy dostęp do wiedzy o tym, co się dzieje na rynku kosmicznym w Polsce i na świecie. To również możliwość integracji i nawiązywania cennych relacji międzynarodowych, pozyskiwanie partnerów i wsparcie w pozyskiwaniu kontraktów czy budowaniu wspólnych projektów. KTK jest młody i dynamiczny. Jedną z należących do niego firm jest JoinThe.Space, która buduje rynek pracy w sektorze kosmicznym. Klaster wspiera ich w dotarciu do nowych szkół, a więc i potencjalnych pracowników sektora. Tym samym zapewniamy naszym członkom wykwalifikowane kadry w przyszłości. Działamy tu i teraz i wiemy, że na efekty trzeba będzie poczekać 5-10-15 lat. Tydzień po tygodniu Klaster wspiera swoich członków w obszarze integracji, relacji międzynarodowych, projektów, prawa i polityki kosmicznej czy komunikacji medialnej. Proszę zapytać członków Klastra, myślę, że sami chętnie opowiedzą o swoich doświadczeniach.

Dziękuję za rozmowę.

Opracowała Agnieszka Kubasik