Zmiany klimatyczne są faktem, który staje się coraz bardziej widoczny w codziennym życiu. Emisja gazów cieplarnianych, zwłaszcza dwutlenku węgla, spowodowana spalaniem paliw kopalnych, nadal pozostaje głównym źródłem produkcji energii elektrycznej. Aby powstrzymać ten negatywny proces, konieczne jest intensywne inwestowanie w odnawialne źródła energii, takie jak farmy fotowoltaiczne, wiatrowe czy elektrownie wodne.

Niestety, te źródła energii są zależne od warunków atmosferycznych, co sprawia, że ich produkcja jest niestabilna i trudna do przewidzenia. Jedynym sposobem na przezwyciężenie tej niestabilności jest rozwój zaawansowanych technologii magazynowania energii, które pozwolą na gromadzenie nadwyżek produkcji i ich późniejsze wykorzystanie. Kluczową rolę w tej kwestii odgrywają akumulatory, które muszą być znacznie bardziej wydajne niż te, które są dostępne obecnie na rynku.

Grafika SI, Mariusz Duczek

W kontekście globalnej transformacji energetycznej jednym z najważniejszych surowców jest lit, metal niezbędny do produkcji baterii litowo-jonowych. To właśnie te akumulatory są wykorzystywane nie tylko w pojazdach elektrycznych, ale także w systemach magazynowania energii odnawialnej.

Lit niezbędny dla niskoemisyjnej technologii

Lit, ze względu na swoje unikalne właściwości fizyczne i chemiczne, jest nieodzowny w procesach magazynowania energii, co czyni go fundamentem przyszłości niskoemisyjnych technologii. Niemniej jednak gwałtowny wzrost popytu na lit, napędzany przede wszystkim przez branżę elektromobilności, stawia przed globalną gospodarką poważne wyzwania związane z podażą tego surowca. Ograniczone zasoby litu, problemy logistyczne oraz narastające napięcia geopolityczne mogą znacząco wpłynąć na stabilność rynku i dostępność litu w przyszłości.

Globalna podaż litu – wyzwania i ograniczenia

Obecnie głównymi producentami litu są Australia, Chile i Chiny, które razem odpowiadają za lwią część globalnej podaży tego surowca. Lit wydobywa się z dwóch głównych źródeł – złóż skalnych oraz solanek. Australia przoduje w wydobyciu litu ze złóż skalnych, podczas gdy Chile i Argentyna koncentrują się na pozyskiwaniu litu z solanek. Oczekuje się, że globalny popyt na lit wzrośnie dziesięciokrotnie do 2050 roku, głównie ze względu na rosnącą popularność pojazdów elektrycznych (EV) oraz potrzebę rozwijania systemów magazynowania energii odnawialnej. Jednakże prognozy wskazują na możliwość poważnych niedoborów tego surowca. Eksperci przewidują, że do 2030 roku deficyt podaży litu może sięgnąć od 300 000 do 768 000 ton ekwiwalentu węglanu litu (tLCE).

Dominacja Chin

Warto także zwrócić uwagę na fakt, że przetwarzanie litu jest w dużej mierze kontrolowane przez Chiny, które dominują w globalnym łańcuchu przetwarzania, mając około 65% światowych mocy przetwórczych litu. Oznacza to, że wiele krajów, takich jak Australia, mimo bycia czołowym producentem, wysyła surowiec do Chin do dalszej obróbki. Dopiero w ostatnich latach Australia zaczęła inwestować we własne rafinerie, aby zdywersyfikować łańcuch dostaw i zmniejszyć zależność od Chin. Niemniej jednak, globalny rynek litu wciąż jest narażony na wstrząsy wywołane napięciami geopolitycznymi, takimi jak eskalacja konfliktów handlowych czy trudności logistyczne.

Elektryki potrzebują litu

Wzrost popytu na lit wynika przede wszystkim z transformacji sektora motoryzacyjnego, gdzie pojazdy elektryczne stają się coraz bardziej popularne. Ponadto rozwój technologii magazynowania energii, który jest niezbędny do stabilizacji sieci energetycznych zasilanych odnawialnymi źródłami energii, znacząco zwiększa zapotrzebowanie na ten surowiec. W związku z tym kraje takie jak Chile, Argentyna i Australia stoją przed dylematem, jak najlepiej zarządzać swoimi zasobami litu. Pojawiają się nawet głosy nawołujące do nacjonalizacji złóż litu w Ameryce Łacińskiej, aby zyskać większą kontrolę nad wydobyciem i przetwarzaniem tego surowca.

Lit. Źródło: Wikipedia

Ukraina – nowy gracz na rynku litu?

W kontekście globalnych łańcuchów dostaw litu Ukraina może odegrać istotną rolę w nadchodzących latach. Kraj ten posiada znaczne zasoby litu, szczególnie w regionie Polokhivske, które jest uważane za jedno z największych złóż w Europie. Szacuje się, że Ukraina może posiadać nawet do 10% światowych rezerw litu, co czyni ten kraj potencjalnie kluczowym graczem na globalnym rynku surowców strategicznych. Lit na Ukrainie występuje nie tylko w złożach skalnych, ale także w połączeniu z innymi cennymi minerałami, takimi jak niob czy tantal.

Niestety, duża część tych złóż znajduje się w regionach dotkniętych konfliktem zbrojnym z Rosją, co stawia pod znakiem zapytania możliwość pełnego wykorzystania potencjału tych zasobów w najbliższej przyszłości. Agresja Rosji na Ukrainę, choć motywowana głównie kwestiami geopolitycznymi, może mieć również związek z chęcią kontrolowania ukraińskich zasobów naturalnych, w tym złóż litu. Kraj ten jest nie tylko bogaty w lit, ale także w inne kluczowe surowce, takie jak żelazo, mangan, tytan oraz uran, które mają strategiczne znaczenie dla globalnej gospodarki.

Czy Rosja ma apetyt na ukraińskie złoża?

Porównanie map złóż litu na Ukrainie z obszarami zajętymi przez siły rosyjskie podczas obecnego konfliktu pokazuje, że regiony te w dużej mierze pokrywają się z miejscami, gdzie znajdują się najcenniejsze złoża tego surowca. Rosja, posiadająca już dominującą pozycję na rynku energetycznym, mogłaby dzięki przejęciu kontroli nad ukraińskimi zasobami litu oraz innych surowców wzmocnić swoją pozycję gospodarczą i polityczną na arenie międzynarodowej.

Co dalej?

Globalny rynek litu stoi przed szeregiem wyzwań, które wynikają zarówno z gwałtownie rosnącego popytu na ten surowiec, jak i z ograniczeń związanych z jego wydobyciem oraz przetwarzaniem. Lit jest kluczowym składnikiem baterii litowo-jonowych, które są fundamentem nowoczesnych technologii magazynowania energii oraz elektromobilności. O ile Australia, Chile i Chiny pozostają najważniejszymi graczami na rynku litu, pojawienie się Ukrainy jako nowego potencjalnego dostawcy może zrewolucjonizować globalne łańcuchy dostaw.

Niemniej jednak, sytuacja polityczna, w tym trwający konflikt zbrojny na Ukrainie, może znacząco wpłynąć na dostępność ukraińskich zasobów litu. Kontrola nad tymi zasobami daje Rosji nie tylko przewagę ekonomiczną, ale także geopolityczną, co może mieć poważne konsekwencje dla stabilności rynku litu w nadchodzących dekadach. Aby zabezpieczyć przyszłe dostawy litu, kluczowe będzie zrównoważone zarządzanie zasobami tego surowca oraz dążenie do dywersyfikacji łańcuchów dostaw, tak aby uniknąć dalszych deficytów podaży, które mogłyby zagrozić globalnej transformacji energetycznej.

Źródła:
Conway, E. (2024). Skarby Ziemi. Sześć surowców. które zadecydują o przetrwaniu naszej cywilizacji. Kraków: Wydawnictwo Otwarte Sp. z o.o.

Hailes, O. (2022, February 15). Lithium in International Law: Trade, Investment, and the Pursuit of Supply Chain Justice. Journal of International Economic Law, 25, 148-170. Pobrano z lokalizacji https://doi.org/10.1093/jiel/jgac002

Heichenko, M. V., Falkovich, O. L., Mienasova, A. S. i Liventseva, H. A. (2023). CURRENT STATE’S CONDITION OF LITHIUM ORE DEPOSITS IN UKRAINE. Mineralogical Journal(1), 83-94. Pobrano z lokalizacji https://doi.org/10.15407/mineraljournal.45.01.083

Lozhnikov, O., Pavlychenko, A., Shustov, O. i Dereviahina, N. (2024). Prospects for the lithium deposits development in Ukraine. E3S Web of Conferences. EDP Sciences. doi: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202452601001

Naumenko, U. i Vasylenko, S. (2022). PROSPECTS OF DEVELOPMENT OF LITHIUM RESOURCE BASE IN UKRAINE. 4th International Scientific and Practical Conference «International Scientific Discussion: Problems, Tasks and Prospects», 19 (99). doi:https://doi.org/10.51582/interconf.19-20.02.2022

Strony internetowe:
https://www.spglobal.com/marketintelligence/en/news-insights/research/lithium-supply-race-delayed-hope-in-2024
https://www.iea.org/reports/lithium

Fact Sheet: Lithium Supply in the Energy Transition

Navigating the Political and Economic Challenges of Global Lithium Supply

https://www.economist.com/business/2023/04/20/why-crashing-lithium-prices-will-not-make-electric-cars-cheaper
https://commission.europa.eu/news/energy-storage-key-incorporating-renewables-eu-grid-new-study-suggests-2020-05-11_en
https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/green-deal/
https://www.nature.com/articles/d41586-022-00969-9
https://www.mei.edu/publications/ukraines-critical-minerals-and-europes-energy-transition-motivation-russian-aggression