– Zachęcamy, aby nasi studenci zadawali pytania w trakcie szkolenia, nawet jeśli przerywają tym wykład. Uważam bowiem, że jeśli jakaś kwestia nie zostanie natychmiast wyjaśniona, może powodować późniejsze problemy ze zrozumieniem całości – powiedział Adam Jaskot, który zgodził się opowiedzieć mi o szkoleniach ze standardów wymaganych w produkcji elektroniki, organizowanych w Autoryzowanym Centrum Szkoleniowym IPC w firmie PB Technik sp. z o.o. w Warszawie.

Adam Jaskot w Autoryzowanym Centrum Szkoleniowym IPC w firmie PB Technik. Fot. Agnieszka Kubasik

Przestrzeń na najwyższej kondygnacji budynku przy ul. Zwoleńskiej, o powierzchni 230 m2 została podzielona na część teoretyczną, przeznaczoną na wykłady oraz praktyczną, gdzie studenci mogą potwierdzić i zweryfikować swoje umiejętności w lutowaniu oraz montażu i demontażu płytek PCBA. Według procedur IPC, w szkoleniu teoretycznym może uczestniczyć 15 osób, a w szkoleniu zawierającym moduły praktyczne – 12 osób. Kursy trwają od 3 do 5 dni. Dwanaście identycznie wyposażonych stanowisk pozwala na wygodną pracę, a koordynatorzy szkoleń Tomasz Strzałkowski i Marcin Osiecki, dbają o to, aby wszyscy uczestnicy mieli do dyspozycji niezbędne materiały.

– Koledzy dają mi ogromne wsparcie. Tomek i Marcin odpowiadają za terminarz szkoleń i doglądają wszystkich szczegółów, również tych związanych z obiadem, kawą i ciastkami. Towarzyszą studentom podczas zajęć praktycznych odpowiadając na wszystkie bieżące pytania i pomagając w razie konieczności. Wszyscy dbamy o atmosferę i dobre warunki do pracy, bo chcemy, aby każdy uczestnik dobrze się u nas czuł. Osoby, które są świetne w teorii, doskonale radzą sobie z praktyką. W przypadku tych, którzy dopiero zaczynają, zwracamy uwagę na każdy szczegół złożonej procedury. Udzielamy bezpośrednich wskazówek na podstawie naszej wiedzy i analizy dokumentów IPC. Staramy się indywidualnie podchodzić do każdego studenta. Ważne jest dla nas, aby ludzie nie zrazili się na początku i nabrali ochoty do dalszej nauki – zapewnił trener.

Adam Jaskot prowadzi szkolenia ze standardów IPC od 2018 roku. Wówczas to firma PB Technik otrzymała autoryzację od amerykańskiej firmy, która te standardy dla elektroniki stworzyła i udoskonala do dzisiaj. Jako organizacja IPC działa od lat 50. XX wieku i zrzesza producentów elektroniki na całym świecie. Przez wszystkie te lata powstało wiele dokumentów, których struktura przypomina drzewo z wieloma konarami i gałęziami oznaczającymi powiązane ze sobą zagadnienia. Jednak, aby inżynierowie elektronicy i operatorzy maszyn nauczyli się korzystać ze zgromadzonej wiedzy, trzeba było jeszcze ich tego nauczyć. Celem szkoleń stało się więc dostarczenie narzędzia pomagającego w poszukiwaniu informacji, ich właściwej interpretacji i wykorzystania oraz potwierdzenia umiejętności odpowiednim certyfikatem.

Obecnie klienci, zamawiający elektronikę w firmie projektowej, wymagają spełnienia standardów IPC. Co ciekawe, nie ma do nich alternatywy. Dokumenty są rewidowane co kilka lat w postaci nowelizacji, w zależności od rozwoju technologii i możliwości produkcyjnych. Wśród wielu kategorii znajdują się na przykład zalecenia dotyczące oceny PCB, oddzielnie omawiające płytki sztywne, sztywno-gięte oraz elastyczne. Standardy określają co jest błędem i jakie będą jego konsekwencje w działaniu urządzenia. Zdjęcia wraz z opisami prezentują wszelkie możliwe wady i które z nich są do zaakceptowania. Dużo przy tym zależy od klasy produktu.

Elektronika z klasą

IPC wyróżnia trzy klasy w produkcji elektroniki. Każda z nich dotyczy innego standardu:
Klasa 1 – Produkty elektroniczne w znaczeniu ogólnym, które realizują zamierzone funkcje. Mogą to być np. zabawki, suszarki do włosów i inny sprzęt domowego użytku.

Klasa 2 – Produkty elektroniczne przeznaczone do konkretnych zastosowań usługowych, jak telefony, serwery komputerowe, ale nie zarządzania krytycznego, wyświetlacze itp. Tutaj wymagana jest przedłużona żywotność oraz nieprzerwana praca bez uszkodzeń w typowym środowisku.
Klasa 3 – Produkty elektroniczne, które muszą odpowiadać na każde żądanie i jakikolwiek przestój nie jest dopuszczalny. Funkcjonują w systemach podtrzymujących życie, jak chociażby w defibrylatorach, rozrusznikach serca i respiratorach lub w surowym środowisku, np. w projektach kosmicznych lub zastosowaniach wojskowych.

– Podczas moich zajęć pokazuję jak najwięcej gotowych płytek PCBA, żeby zobrazować różne klasy ich wykonania. Dla przykładu, w komponentach typu CHIP, w klasie pierwszej dopuszczalne są przesunięcia boczne komponentów o 50%. Druga klasa wymaga nieprzerwanego działania, ale dopuszczalne jest dokonywanie napraw za zgodą klienta. Trzecia, najwyższa klasa, oznacza, że elektronika musi być bardzo dobrej jakości oraz nie zawiedzie w ekstremalnych warunkach i sytuacjach np. głęboko pod wodą czy podczas misji w kosmosie, gdzie naprawa jest utrudniona lub wręcz niemożliwa. Tutaj, w odniesieniu do omawianego przykładu, (komponent typu CHIP), przesunięcie boczne nie może być większe niż 25% – podkreślił Adam Jaskot.

Cel szkolenia: uzyskanie tytułu certyfikowanego specjalisty

Studenci nie uczą się standardowych procedur na pamięć. Wystarczy, że będą umieli z nich korzystać. Każda firma, która wysyła swoich pracowników na szkolenie, powinna mieć taki dokument do wglądu. Podczas zajęć wszystkie zagadnienia omawiane są szczegółowo i po pięciu dniach szkolenia uczestnicy już wiedzą czego szukać i jak interpretować poszczególne zapisy oraz zdjęcia. Dokumenty, które przeglądają, wyjaśniają im przyczyny powstawania różnych nieprawidłowości i wskazują drogi postępowania. Oprócz tego muszą wykonać zadania praktyczne, czyli np. zamontować na płytce PCB elementy przewlekane i powierzchniowe, a potem w połowie je usunąć.

– Amerykańskie standardy IPC są jak nuty dla muzyków. Uznaje je cały świat elektroniki, bo są zrozumiałe, pomimo różnych języków, jakimi posługują się inżynierowie. Do standardów IPC nie ma alternatywy. Dlatego certyfikat potwierdzający umiejętności jest bardzo ważny i honorowany na całym świecie. Trzeba go jednak co dwa lata odnawiać, bo technologia się rozwija, a i metody produkcji wciąż są udoskonalane. Wielu studentów wraca do mnie regularnie co dwa lata, zauważając przy tym, że za każdym razem zwracają uwagę na inny zakres informacji – zaznaczył trener.

Standardy IPC omawiane podczas szkoleń w firmie PB Technik

IPC A-610 – Określa wymagania dotyczące jakości wytwarzania zespołów elektrycznych i elektronicznych. Znajomość tego standardu pozwala na skuteczną wizualną ocenę PCBA.

IPC J-STD-001 – Wymagania dla lutowanych zespołów elektrycznych i elektronicznych, określające materiały, procesy i jakość wytwarzania. Treść jest mocno powiązana ze standardem A-610 i stanowi jego uzupełnienie. Omawia część praktyczną i sposoby lutowania komponentów SMD i THT.

IPC WHMA-A-620 – Standardowe wymagania dla montażu kabli, przewodów i wiązek z opcjonalnym modułem praktycznym. Dokument opisuje materiały, metody, testy i dopuszczalne kryteria dla połączeń wytwarzanych przez zagniatanie, mechaniczne mocowanie czy lutowanie.

IPC 7711/7721 – Poprawki, modyfikacje i naprawa zespołów elektronicznych. W dokumencie zawarte są procedury, zalecenia, formalne wymagania, narzędzia, materiały i metody stosowane w modyfikacji, naprawie, demontażu komponentów i przerabianiu PCBA. Szkolenie cieszy się dużym zainteresowaniem i w dużej mierze oparte jest na praktyce.

IPC A-600 – Kryteria dopuszczenia płyt drukowanych. Dokument określa stany docelowe, dopuszczalne i niezgodne, które są dostrzegalne na zewnątrz lub wewnątrz płytek obwodów drukowanych.

– Standardy IPC stały się narzędziem dla klientów, którzy zlecają firmom EMS produkcję PCBA. W swoich kontraktach zastrzegają na przykład liczbę operatorów maszyn z aktualnym certyfikatem IPC 610. Wówczas producenci wysyłają swoich pracowników na takie szkolenia. Podobnie jest z innymi standardami, w zależności od potrzeby. Klient może potem wykonać audyt i sprawdzić czy warunki kontraktu zostały dotrzymane. Bardzo budujące jest, że w szkoleniach biorą udział również klienci docelowi. Jest to jak najbardziej uzasadnione, ponieważ odbierając produkty od firmy EMS wiedzą dokładnie czego należy wymagać i potrafią ocenić jakość wykonania. Jeśli zauważą jakieś nieprawidłowości, ustalają z producentem elektroniki sposoby naprawy, oczywiście według standardu IPC 7711/7721. W tym przypadku też mogą żądać odpowiedniej ilości pracowników z ważnym certyfikatem – dodał na koniec Adam Jaskot.

Fot. Agnieszka Kubasik

Jeśli jesteś zainteresowany szkoleniem ze standardów IPC, skontaktuj się:

Szkolenia@pbtechnik.com.pl

Kalendarz szkoleń – PB Training