Od początków polskiej informatyzacji Wrocław odgrywał rolę pierwszoplanową. To tu w roku 1961 w zakładach Elwro uruchomiono pierwszy polski komputer Odra 1001. Były to czasy, w których technika półprzewodnikowa dopiero powoli zaczynała wypierać technikę lampową. Odra 1001 była więc konstrukcją lampowo-tranzystorową.

Komputer Odra 1001 (Źródło: Wikipedia)

Od tego czasu nastąpiła epoka intensywnego rozwoju maszyn cyfrowych, czy też mózgów elektronowych, jak wówczas nazywano komputery. Spolszczony termin „komputer” z angielskiego „computer” nie był w czasach PRL mile słyszany, przynajmniej na początku. Zdarzało się jednak, że bardziej awangardowi przedstawiciele branży wymawiali wówczas to słowo jako „kompiuter”.

Choć dla państw bloku socjalistycznego czasy nie były łatwe, konstrukcja komputera była w miarę możliwości rozwijana. Powstawały kolejne wersje, tym razem oparte wyłącznie na elementach półprzewodnikowych – tranzystorach, układach scalonych. Coraz częściej konstruktorzy przyglądali się też bacznie wyrobom zachodnim, i tak Odra 1305 była sklonowaną wersją komputera 1900 firmy ICL. Rozwijanie Odry trwało do momentu, w którym wkroczyliśmy w zupełnie inny wymiar techniki obliczeniowej trwający poniekąd do dzisiaj. Ostatni komputer Odra 1305 liczył aż do roku 2003.

Od lamp do kwantów

Stało się, Politechnika Wrocławska otrzymała pierwszy w Polsce komputer kwantowy IQM Spark, któremu nadano nawiązującą do tradycji nazwę Odra 5. Uroczysta prezentacja komputera kwantowego Odra 5 miała miejsce we Wrocławskim Centrum Sieciowo-Superkomputerowym na Politechnice Wrocławskiej.

Można powiedzieć, że w pewnym sensie cofnęliśmy się w czasie. Odra 5 waży półtorej tony, ma trzy metry wysokości i wygląda jak dwie ogromne szafy ze zwisającym między nimi metalowym walcem. Ten walec całkowicie zmienia nasze postrzeganie komputerów. Komputer kwantowy nie przypomina tradycyjnych, dobrze znanych konstrukcji. Jego moc obliczeniowa jest też niewyobrażalnie duża. Potrafi rozwiązywać problemy, z którymi nie radzą sobie nawet potężne komputery tradycyjne.

System zostanie udostępniony naukowcom, doktorantom i studentom informatyki. Uczelnia rozważa także  utworzenie nowych specjalizacji, a w przyszłości programu studiów w zakresie informatyki kwantowej.

– Pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej komputer kwantowy został właśnie zainstalowany uruchomiony i ochrzczony. Wierzę, że to historyczny moment, start nowej ery obliczeń kwantowych. Obliczenia kwantowe, ale też komunikacja kwantowa, cyberbezpieczeństwo kwantowe i inne technologie kwantowe zmienią nasz świat w podobnym stopniu jak zmieniły go klasyczne komputery. Nie wyobrażamy sobie dzisiaj świata bez komputerów, a komputery kwantowe to nasza przyszłość – mówił podczas uroczystej prezentacji Odry 5  prof. Arkadiusz Wójs, rektor Politechniki Wrocławskiej.

– Komputer kwantowy Odra 5 wygląda jak z lat 50. i nie da się na nim zagrać w Minecrafta, ale jest niebywały: ma niesamowite możliwości obliczeniowe. Komputery kwantowe działają na innej zasadzie niż te klasyczne i są w stanie rozwiązywać problemy dotąd nierozwiązywalne, dotyczące np. skomplikowanych szyfrów, kwestii związanych z optymalizacją różnych procesów, a także zaawansowanych symulacji wykorzystywanych w medycynie. Przy ich pomocy można np. stworzyć cyfrowego bliźniaka układu immunologicznego pacjenta i wypróbować działanie leków bez ryzyka dla żywej osoby – powiedział prof. Wojciech Bożejko, kierownik Katedry Systemów Sterowania i Mechatroniki Politechniki Wrocławskiej

– Z punktu widzenia naszego wydziału to wspaniała rzecz, ponieważ otwiera nowe możliwości badawcze. Rozważamy również uruchomienie specjalnego kierunku poświęconego informatyce kwantowej. Powstało już nowe koło naukowe związane z kwestią obliczeń kwantowych, a jego utworzenie spotkało się z ogromnym zainteresowaniem ze strony studentów. Mamy niepowtarzalną okazję znalezienia się w awangardzie jeśli chodzi o badania i naukę w tym zakresie i mam nadzieję, że to wykorzystamy – podkreślił prof. Andrzej Kucharski, dziekan Wydziału Informatyki i Telekomunikacji Politechniki Wrocławskiej.

Krótka charakterystyka komputera Odra 5

Pięciokubitowa maszyna waży półtorej tony i ma trzy metry wysokości, a jej charakterystyczny kriostat jest otoczony metalowym walcem zwisającym z sufitu.

Bazuje na technologii niskotemperaturowych nadprzewodzących kubitów i pracuje w temperaturze 10 mK (milikelwinów), czyli -273,14°C.

Odra 5 jest przygotowana do pracy z czołowymi środowiskami obliczeń kwantowych. Będzie stanowić bazę do nauki obsługi tych technologii w większej skali. Maszyna została opracowana i dostarczona przez firmę IQM Quantum Computers.

Wraz z zakupem i uruchomieniem maszyny pięciokubitowej Politechnika Wrocławska otrzymała dostęp do większych maszyn, 20 i ponad-50-kubitowych zainstalowanych w centrum firmy IQM w Alto w Finlandii.

Zdjęcia: Politechnika Wrocławska

Źródło: wrocław.pl