Sztuczna inteligencja jest obecnie dominującym tematem debat naukowych, technicznych, gospodarczych, społecznych – nawet politycznych. Dzisiaj mówią o niej wszyscy. Ale ktoś musiał być tym pierwszym, który ogłosił, że maszyna może działać w sposób rozumny. Takim człowiekiem był Alan Mathison Turing, brytyjski matematyk, który w 1938 roku wydał pracę matematyczną „On Computable Numbers”, czyli „O liczbach obliczalnych”. W tej pracy Turing wprowadził abstrakcyjną maszynę, która była w stanie wykonywać zaprogramowane na taśmie operacje za pomocą głowicy, która mogła odczytywać znaki z taśmy, zapisywać tam swoje znaki i przesuwać się nad taśmą do przodu lub do tyłu. Owa maszyna, rozważana z dzisiejszej perspektywy, może być interpretowana w taki sposób, że jest to w istocie model komputera: taśma to pamięć, a głowica to mikroprocesor. Przypomnijmy, że pierwsze rzeczywiste komputery powstały w roku 1945.

Bomba kryptoanalityczna, CC BY-SA 3.0, wikimedia; Alan Mathison Turing, Elliott & Fry; Domena publiczna

Łamanie szyfrów przy pomocy bomb kryptoanalitycznych

W czasie wojny Turing podjął pracę kryptoanalityka i usiłował łamać niemieckie szyfry, korzystając z opracowanych według jego pomysłu urządzeń, nazywanych bombami kryptoanalitycznymi. Owe bomby były w pewnym sensie komputerami, chociaż działającymi w sposób mechaniczny i przeznaczonymi do realizacji jednego tylko algorytmu – właśnie kryptoanalizy. W 1945 roku za swe osiągnięcia Turing został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego i przeniesiony do pracy przy tajnym projekcie ACE (Automatic Computing Engine – czyli automatycznego komputera).

Opory wobec koncepcji sztucznej inteligencji i Test Turinga

W 1949 roku Turing w artykule Computing Machinery and Intelligence (Maszyny obliczeniowe i inteligencja) zaproponował – jako pierwszy! – pojęcie sztucznej inteligencji.

Rozpętała się burza. Liczba przeciwników koncepcji sztucznej inteligencji była ogromna, a sama nazwa budziła mnóstwo protestów. Ale Turing przewidział to i odpierał te obiekcje w cytowanym wyżej artykule, co było jego niesłychanie wartościowym wkładem. Między innymi zaproponował empiryczny sposób zbadania, czy maszyna jest inteligentna. Sposób ten, szeroko znany jako „Test Turinga” inspirował i ekscytował badaczy przez ponad pół wieku od jego zdefiniowania!

Geniusz, ale homoseksualista…

Nie ulega wątpliwości, że Turing był geniuszem i mógł dokonać jeszcze wielu epokowych odkryć w rodzącej się na początku lat 50 XX wieku informatyce i (zwłaszcza!) kreowanej przez niego jako pierwszego na świecie sztucznej inteligencji. Jednak miał on jedną cechę, która w jego czasach była uważana za dramatyczną wadę. Otóż był on homoseksualistą.

W czasie wojny, gdy jego praca była niezbędna przy łamaniu szyfrów, wiedziano o jego skłonnościach, ale wojskowi twierdzili, że pozbędą się go (tak to wyrazili!) dopiero wtedy, gdy zwycięstwo nad Niemcami będzie pewne. I rzeczywiście zwolnili go dopiero pod koniec 1944 roku. Natomiast podczas pracy naukowej w Manchesterze parasola ochronnego nad geniuszem już nie było, więc w 1952 roku wytoczono mu proces (w Wielkiej Brytanii homoseksualizm był uważany za przestępstwo!) i sąd skazał Turinga na długoletnie więzienie, albo kastrację.

Nadgryzione jabłko

Turing wybrał to drugie i został wykastrowany, ale nie mógł się pogodzić z konsekwencjami tego zabiegu, więc 7 czerwca 1954 roku zamknął się w swojej sypialni i popełnił samobójstwo, nagryzając nasączone cyjankiem potasu jabłko.

To nadgryzione jabłko jest – zadaniem wielu badaczy rozwoju technik komputerowych do dziś znakiem rozpoznawczym firmy Apple. Ale to jest temat na osobne opowiadanie.

Fot. Joseph Birr-Pixton; wikipedia

Przeprosiny rządu brytyjskiego

• Premier Gordon Brown we wrześniu 2009 przeprosił w imieniu rządu Wielkiej Brytanii za „całkowicie niesprawiedliwe” i „straszne” potraktowanie Turinga.
• W 2013 królowa Elżbieta II pośmiertnie ułaskawiła Turinga. W 2014 r. powstał (o nim i jego pracy nad Enigmą) film pt. „Gra tajemnic”, w którym w rolę Turinga wcielił się Benedict Cumberbatch.
• W 2019 przez Brytyjczyków został uznany za najwybitniejszą postać XX w. Pokonał tym samym innych finalistów: Pabla Picassa, Muhammada Alego, Martina Luthera Kinga Jr., Davida Bowiego, Ernesta Shackletona i Nelsona Mandelę.

Źródło: Wikipedia